Trotse Muggen van Haarlem (2) | Column
Om een stad echt van binnenuit te leren kennen moet je een stad voelen, zien en proeven. Voor deze serie verhalen reis ik, De Reizende Rijsdijk, kriskras door Nederland om steden écht te leren kennen en geheimen aan de stad te ontfutselen. Ga met me mee!
Van Kleine Musea tot Literaire Grootheden
(21-11-2023) Nadat ik in deel 1 van Haarlem het Museum van de Geest heb gezien, erachter ben gekomen waar de plaquettes op Haarlemse gebouwen voor staan en hoe belastingontduiking voor gevorderden vroeger werkte, heb ik in de middag afgesproken met mijn goede vriendin Marijke, die als import-mug nu al zo’n zeven jaar in de stad woont en daar haar hart aan heeft verpand. Zij gaat me rondgidsen door haar stad. Omdat ik iets te vroeg ben voor onze afspraak, wandel ik nog even door haar buurt en loop op de Gedempte Oude Gracht pardoes tegen Het Kleinste Museum van Haarlem op. Het is 24 uur per dag te bezichtigen, maar dat komt omdat het museum slechts bestaat uit een vitrine, die alleen vanaf de stoep zichtbaar is. Het museum presenteert vijf keer per jaar verzamelingen van bekende en minder bekende Haarlemmers. Zo heeft de grappigste Haarlemse vrouw ooit, Brigitte Kaandorp, haar verzameling dropdoosjes er ooit tentoongesteld.
Bekende Haarlemmers zijn er genoeg. Als schrijver ben ik zelf altijd erg benieuwd naar welke schrijvers een stad heeft voortgebracht. Dan zit je in Haarlem goed. Haarlem bracht schrijvers als Nicolaas Beets, Lennaert Nijgh, Harry Mulisch en Godfried Bomans voort. Bomans werd dan weliswaar geboren in Den Haag, maar verhuisde als baby naar Haarlem en voelde zich ook een echte Haarlemmer. Dus we tellen hem mee. Op de Grote Markt vind je trouwens een borstbeeld van de grootste fan van Harry Mulisch, namelijk een borstbeeld van Harry Mulisch. Mulisch behoorde met W.F. Hermans en Gerard Reve tot ‘De Grote Drie’, maar vond zichzelf de beste van die drie. De man die zich in de foyer van het Amsterdamse Americain Hotel altijd liet bellen zodat het personeel moest omroepen dat er ‘telefoon voor de heer Mulisch’ was. Toen W.F. Hermans als eerste van ‘De Grote Drie’ in 1995 overleed, sprak Harry Mulisch de legendarische woorden: ‘Zo, nou die andere gek nog.’
Geschiedenis en Geheimen van de Grote Markt
Haarlem ziet zichzelf ook als de stad waar de boekdrukkunst in Europa ooit werd uitgevonden door Laurens Janszoon Coster in 1423, maar over de echte historiciteit daarvan bestaat flinke twijfel. Algemeen wordt aangenomen dat de Duitser Johannes Gutenberg de vader van de boekdrukkunst was, maar ook dat verhaal is niet onomstreden, dus de Haarlemmers maakten van een olifant een Mug en zo staat er op de Grote Markt ook een standbeeld van Laurens Janszoon Coster.
En zo kent de Grote Markt wel meer geheimen. Hier staat ook De Grote of Sint Bavo Kerk en daar staat het Müllerorgel. Het hardnekkige verhaal gaat dat het tienjarige wonderkind Wolfgang Amadeus Mozart daar in 1766 een uur op het orgel heeft gepingeld, maar dat verhaal is discutabel. Het verhaal is ooit verteld door papa Mozart, maar er is nooit iets officieels over vastgelegd. We kunnen het helaas niet meer navragen, maar laten we Haarlem het voordeel van de twijfel geven. Wie er wel met zekerheid op het beroemde orgel heeft gespeeld is Georg Friedrich Händel. Zowaar ook geen kleine meneer!
Malle Babbe en Haarlemse noten
In de Barteljorisstraat lopen Marijke en ik tegen een opvallend beeldje aan. Zomaar in de drukke winkelstraat. Het is het beeld van Malle Babbe. Malle Babbe, die kennen we toch van die hit van Rob de Nijs? Dat klopt. Maar Malle Babbe was een creatie van Haarlemmer Frans Hals, die in Antwerpen werd geboren, maar opgroeide en stierf als Mug. Terug naar het liedje: Haarlemmer Lennaert Nijgh had het schilderij ‘Zigeunermeisje’ van Frans Hals, met daarop een vrolijke prostituee per abuis aangezien voor ‘Malle Babbe’, een Haarlemse die echt bestaan heeft in de zeventiende eeuw en bekend stond als een losbandige meid, maar geen prostituee was. Adele Bloemendaal (om het qua achternaam maar even dicht bij Haarlem te houden) zong het nummer in 1970 voor het eerst. Een paar jaar later maakte Rob de Nijs er de grote hit van die tot op de dag van vandaag in alle kroegen wordt mee gelald.
Proeven en vereren
Het begint tegen de klok van 17.00 te lopen. Ik vraag Marijke naar Haarlemse lekkernijen, maar die zijn er niet. ‘Maar we hebben wel lekker bier!’ En zo proeven we een paar lekkere biertjes van de Haarlemse Jopenbrouwerij bij het proeflokaal van De Uiver, om de hoek van de Grote Markt.
Daarna wordt het tijd om weer huiswaarts te gaan. Maar dan kom je voor het station dat imposante standbeeld tegen. Het standbeeld van Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer. Samen streden zij in de tachtigjarige oorlog tegen de Spaanse bezetters. Haarlemse helden. Zo zou ze vanaf de Amsterdamse Poort (de enige van de veertien stadspoorten die nog bestaat) als aanvoerder van driehonderd vrouwen de Spanjaarden met kokend water, brandend stro en gesmolten pek hebben verdreven. En ze was ook niet bang om de vijand met spies, geweer en degen te lijf te gaan. Kortom, geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. Maar ze stond in de stad ook bekend om haar moeilijke en vervelende karakter. En dat negatieve beeld is aan de naam Kenau blijven hangen. Als iemand jou een vervelende Kenau noemt is dat doorgaans geen compliment. Het betekent dat de afzender je meestal als een nare vrouw of zelfs als manwijf betitelt. Maar echte Haarlemmers die weten wie zij was zien haar als stoer en kordaat. Een vrouw die vocht voor haar stad. We hebben haar allemaal niet gekend: de waarheid ligt waarschijnlijk ergens in het Spaarne. Maar als je ooit voor ouwe Kenau uitgemaakt worden: wees niet meteen beledigd. Vergeet dan even niet dat die stoere en wellicht enigszins chagrijnige Kenau wel mooi even het prachtige Haarlem heeft gered!
Ben jij geïnspireerd geraakt door dit verhaal over Haarlem? Ontdek ons gehele aanbod bedrijfsuitjes. Boek een onvergetelijk stadsspel in deze adembenemende stad!
Ben jij geïnspireerd geraakt door dit verhaal over Haarlem? Ontdek ons gehele aanbod bedrijfsuitjes. Boek een onvergetelijk stadsspel in deze adembenemende stad!
klanten vertellen